Herman Lelieveldt: kritische blik op ons voedselbeleid
De onderzoeken van politicoloog Herman Lelieveldt doen flink wat stof opwaaien, zoals zijn publicatie over hoe de suikertaks door de voedingsindustrie werd geblokkeerd. De Foodheld 2021 en onderzoeker verbonden aan University College Roosevelt werkt op het snijvlak tussen politiek en ons voedselsysteem. Met zijn kritische analyse van ons voedselbeleid controleert hij de besluitvorming en bepaalt hij soms zelfs de politieke agenda.
Meer over de foodhelden
Eva Koffeman
Geeft jongeren een stem in de voedselpolitiek
Arjuna Huis in 't Veld
De boerin als landschapsbeheerder
Wilma Oosthoek
Zorgt voor meer verbinding tussen arts, patiënt en boer
Joris Bijdendijk
Pionier & ambassadeur van sociale gastronomie
Wilbert van de Kamp
Activistisch, creatief en sociaal ondernemen
Wat maakt de foodwereld zo interessant voor jou als politicoloog?
“Met mijn onderzoek probeer ik de verschillende belangen in kaart te brengen rondom het gezonder maken van onze voedselcomsumptie en de verduurzaming onze landbouw. Hoe komt de politieke besluitvorming daarover nou precies tot stand? Wie speelt welke rol en welke obstakels maken die verduurzaming nou zo moeilijk? Ik vind dat een interessant probleem.
De teneur is erg veranderd sinds ik 15 jaar geleden met dit onderwerp begon. Destijds heerst het idee dat verandering uit de markt moest komen. Dat proces met convenanten en vrijwillige afspraken door producenten gaat alleen te langzaam en levert te weinig op. Daarom ontstaat er nu meer draagvlak voor de politiek om actief op te treden, bijvoorbeeld met een suikertaks op frisdranken.”
​
Hoe kun jij als wetenschapper impact maken op het voedselsysteem?
“Ik heb het preventieakkoord om overgewicht aan te pakken heel uitgebreid onderzocht. Met behulp van ambtelijke notulen en brieven van lobbygroepen bracht ik het volledige besluitvormingsproces in kaart. Alle belangen en pogingen om zo’n akkoord te beïnvloeden komen dan op tafel. Zo ontdekte ik bijvoorbeeld dat voedselproducenten en de supermarkten op vrijwel dezelfde dag een brief naar de staatssecretaris stuurden om hun zorgen te uiten, ze vonden dat er te weinig naar hen werd geluisterd.
​
Dat onderzoek is opgepikt door de media, maar ook door stichting Foodwatch en leden van de Tweede Kamer. Die schrokken van de slappe afspraken in het akkoord en het gebrek aan resultaten. In politieke stukken is terug te lezen dat vier verschillende partijen in hun gesprek met de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn & Sport naar mijn onderzoek verwezen. Zij wilden weten waarom het zover heeft kunnen komen.”
​
“Om het voedselsysteem te verbeteren is het belangrijk om het voedselsysteem in kaart brengen en in de gaten houden. Wetenschappelijk onderzoek kan het politieke debat aanzwengelen.”
​
Waar ben je het afgelopen jaar mee bezig geweest?
“Ik heb mijn onderzoek naar de suikertaks voor Follow The Money omgezet naar een wetenschappelijk artikel. Daarnaast ben ik geïnteresseerd geraakt in het debat over regionale voedingskeurmerken, de Beschermde Oorsprongsbenamingen. Veel EU-landen willen strenge regels invoeren die verplichten dat op elk product de herkomst wordt vermeld. Maar ook in het coalitieakkoord is er aandacht voor regionale producten.
In Frankrijk en Italië zijn ze erg goed in mooie verhalen vertellen over hun tomaten, waardoor boeren er een hogere marge op kunnen pakken. De bescherming van lokale producten kan ook in Nederland zorgen voor een groter verdienvermogen van boeren. Zo’n focus op kwaliteit kan Nederland van zijn bulkmentaliteit afhelpen. Maar er kan ook gastronationalisme ontstaan wanneer Italianen bijvoorbeeld bereid zijn om meer te betalen voor Italiaanse olijfolie. En protectionisme ligt op de loer wanneer een centraal instituut keurmerken gaat uitdelen. Die verschillende motieven vind ik fascinerend.”
​
Hoe kijk je terug op je deelname aan de Food100?
“Het is een grote erkenning van mijn werk dat ik tot Foodheld van 2021 ben uitgeroepen. Ik vind het sterk dat de Food100 ook kritische stemmen zoals de mijne in de spotlight zet. Natuurlijk zijn alle innovatieve entrepreneurs en start-ups belangrijk, maar we hebben ook mensen nodig die het voedselsysteem in kaart brengen en in de gaten houden. Dat is net zo belangrijk om het voedselsysteem te verbeteren.
​
Wetenschappelijk onderzoek kan politieke debat aanzwengelen. Dat zie je nu ook gebeuren: onderzoek door staatssecretaris Blokhuis wordt door zijn opvolger bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Maarten van Ooijen, gebruikt voor bijvoorbeeld de fastfood-wet. Daarmee wordt overgewicht bij kinderen aangepakt door de fastfoodrestaurants en -reclame in de buurt van te scholen te verbieden.”
​
Ben of ken jij iemand die zich net als Herman inzet voor een beter, eerlijker en duurzamer voedselsysteem? De aanmeldingen voor de Food100 van 2022 zijn geopend! Meld jezelf aan of nomineer een andere voedselveranderaar die volgens jou een plek op deze lijst verdient.